Kuran'da Sanat Bilim Teknoloji ve İmar

Günümüzde çok tartışılan konulardan biri de şiir, müzik, resim gibi daha birçok türü olan sanatın Dinimizde yeri olup olmadığıdır. Bu soruya cevap bulabilmemiz için öncelikle sanatın tanımını çok net olarak ortaya koymamız gerekir. Bu nedenle düşüncelerimizi açıklamadan önce sanatın tarifini yapmamız uygun olacaktır.

Sanatı kısaca soyut olan hayal, düşünce ve duyguların sözle, sesle, şekille, renkle, hareketle somutlaştırılması faaliyeti, sanatçıyı ise hayal, düşünce ve duyguları somutlaştırma yeteneği ve donanımı olan kişi olarak tanımlayabiliriz.

Yukarıdaki yaptığımız tanımlamada görüleceği gibi öncelikle üzerinde durmamız gereken sanat eserlerini oluşturan hayal, düşünce ve duygulara İslam’ın nasıl baktığıdır. Konuyla ilgili ayetli kerimeler:

Bismillahirrahmanirrahim…

Hucurat-12 “Ey iman edenler! Zannın çoğundan kaçının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır…”

Bakara-225 “Allah sizi rastgele yeminlerinizden dolayı değil, fakat kalblerinizin kasdettiği yeminlerden dolayı sorumlu tutar. Allah bağışlayandır, Halim'dir.”

Bakara-284 “Göklerde ne var, yerde ne varsa hepsi Allah'ındır. Siz içinizdekileri açığa vursanız da gizli tutsanız da Allah onunla sizi hesaba çeker. Sonra dilediğini bağışlar, dilediğine de azab eder. Allah her şeye kadirdir.”

Bakara-286 “Allah hiç kimseye gücünün yeteceğinden başka yük yüklemez. Herkesin kazandığı hayır kendisine, yaptığı kötülüğün zararı yine kendisinedir…”

Şüphesiz Allah (c.c) Doğruyu Söyledi.

Konuyla ilgili Ayet ve Hadisleri incelediğimizde istek dışı yani gayri iradi olarak gerek şeytanın gerekse nefsin tesirleriyle tezahür edebilecek kötü, hoş olmayan gayri Ahlaki düşünce ve hayallerden sorumlu tutulmayacağımız, kötü zan da dahil olmak üzere bu tür kötü, gayri Ahlaki düşünce, hayal ve duyguların kasıtlı, yani iradi olarak, isteyerek tezahürü durumunda ise sorumlu tutulacağımız anlaşılmaktadır.

Araf-32 "De ki: Allah'ın kulları için yarattığı süsü ve temiz rızıkları kim haram kıldı? De ki: Onlar, dünya hayatında, özellikle kıyamet gününde müminlerindir. İşte bilen bir topluluk için âyetleri böyle açıklıyoruz."

TEFSİRİ:...Hakkında yasaklayıcı hiçbir delil bulunmayan fiiller mübah ve helal kabul edilir. Bir fiilin helal kabul edilmesi için dini kaynaklarda bu yönde bir açıklama bulunması gerekli değildir. Çünkü "eşyada hasıl olan mubah olmasıdır." …(Diy.İşl.Bşk.lığı)

HÛD-61: ..."Sizi yeryüzünden yaratıp meydana getirdi ve orayı îmâra memûr etti"...

"Faydasız ilimden Allah'a sığınırım" (Tirmizî, Daavât, 68)

Hz.Muhammed (S.A.V)

TEFSİRİ: Bu mübarek hadis din alimlerince Allah (c.c)'ın bahşettiği ilmimizi yeteneklerimizi diğer insanlardan saklamayıp, onlara yararlı olacak şekilde kullanmamızı emrettiği şeklinde yorumlanmaktadır.

Konuyla ilgili ayet ve hadisler ışığında diyebiliriz ki, kaynağı Dinimizce mübah ve Ahlaki düşünce, hayal ve duygulara dayanan her türlü sanat ve imar etkinliklerinin bir sakıncası olamayacağı gibi, İnsanların yeryüzünün halifesi olarak yaratılmış olduğunu bildiren Kuran'dan bizlerin dünyayı imar etmek gibi önemli bir görevimizin olduğu da anlaşılmaktadır. Zira İnsanoğluna dünya hayatında bahşedilen zaman dilimine “ömür” denilmiştir. Ömür, imar ile aynı kökten gelmektedir. İmar ile geçmeyen ömür, ömür değildir.İmar ile geçmeyen ömür mamur olamaz. Özetle şunu diyebiliriz sanatçının rolü “dilemek”tir, önemli olan iradesini hayır için mi, yoksa şer için mi kullandığıdır.

Bismillahirrahmanirrahim…

SEBE-12: "Süleyman için, o ne dilerse, mabedler, heykeller, büyük havuzlara benzer çanaklar ve taşınması güç kazanlar yaparlardı. 'Ey Davud ailesi, şükredin! Kullarımdan şükredenler pek azdır."

NEML-44: Ona: 'Köşke gir' dendi; salonu görünce, onu derin bir su zannetti, eteğini çekti. Süleyman: 'Doğrusu bu camdan yapılmış mücella bir salondur' dedi. Melike: 'Rabbim! Şüphesiz ben kendime yazık etmişim. Süleyman'la beraber, Alemlerin Rabbi olan Allah'a teslim oldum' dedi."

YÂSÎN-42: "Biz, onlar için, gemiye benzer, daha nice binekler yarattık."

HADİD 25 "Andolsun biz peygamberlerimizi açık delillerle gönderdik ve insanların adaleti yerine getirmeleri için beraberlerinde kitabı ve mizanı indirdik. Biz demiri de indirdik ki onda büyük bir kuvvet ve insanlar için faydalar vardır. Bu, Allah'ın, dinine ve peygamberlerine gayba inanarak yardım edenleri belirlemesi içindir. Şüphesiz Allah kuvvetlidir, daima üstündür."

ZUHRUF 12 "Allah bütün çiftleri yaratmıştır. Sizin için bineceğiniz gemiler ve hayvanlar var etmiştir."

NAHL 81 "Allah yarattıklarından size gölgeler yapmış; dağlarda sığınacağınız barınaklar var etmiş, sizi sıcaktan koruyacak elbiseler, harpte sizi koruyacak zırhlar vermiştir. Size olan nimetini müslüman olasınız diye işte bu şekilde tamamlamaktadır."

SÂFFÂT-96: "Halbuki sizi de yaptığınız şeyleri de yaratan Yüce Allah’tır."

Şüphesiz Allah (c.c) Doğruyu Söyledi.

Bu mübarek ayetlerden beşeri sanat, bilimsel keşif ve teknolojik eserlerin de Allah (c.c)'ın yeryüzündeki halifesi olan insan vasıtasıyla yaratıldığını anlıyoruz. Çünkü insan, eserini bir düzen dahilinde kurarken hiç bir malzemeyi yoktan var edemez, ancak yaratılanı tertip eder. Bunu yaparken de kendisine ihsan edilen cihazları ve duyguları kullanır. Akıl, kalb, hafıza, göz, kulak ve eli bahşeden Allah'tır. O'nun mülkünde, O'nun verdiği aletler ve O'nun yarattığı malzemelerle çalışan sanatçı, eserinin hakiki sahibi olamaz. Özetlersek sanatçının rolü “dilemek”tir, önemli olan iradesini hayır için mi, yoksa şer için mi kullandığıdır. Bundan dolayı eserin güzelliğinden hareketle edilen bütün övgü ve takdirler, tüm varlıkların Yaratıcısı olan Allah (c.c)'a aittir.

"Allahü teâlâ, herkesin, her sanatkârın yaratıcısı olduğu gibi, onların sanatlarının da yaratıcısıdır." (Buhari)

Hz.Muhammed (S.A.V)

OKU

Yararlanılan Kaynaklar: Sosyal Medya, Kur’an ve Hadis Meal/Tefsirleri